ΕΝΑ ΒΑΡΒΑΡΟ ΕΓΚΛΗΜΑ ΣΤΟ ΓΑΡΔΙΚΙ ΤΟ 1868



ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ ''ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΡΟ''


ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ:
     <<...Πήρε το όνομα Γαρδίκι , γιατί είναι κτισμένο σε ευρύχωρο στένωμα και ήταν ορεινή διάβαση από το Βορρά προς το Νότο και πέρασμα στην είσοδό του, από τους περαστικούς από τη Δύση προς την Ανατολή των γειτονικών χωριών της Αιτωλίας και των Κραβάρων. Ήταν κατάλληλο σημείο να στηθεί τελωνείο για την είσπραξη των φόρων, που σημαίνει η Σλάβικη λέξη Γαρδίκι >>.
     <<...Η ονομασία Γαρδίκι έχει σλάβικη καταγωγή. Σημαίνει σημείο του δρόμου στο οποίο μπορούσε να ιδρυθεί τελωνείο για την είσπραξη φόρων>>.
     (Τα παραπάνω στοιχεία για το όνομα του χωριού, πάρθηκαν από το μοναδικό έργο του Ι.Βουτσέλα << Η Φθιώτις >> που γράφτηκε στα 1970 και στο οποίο καταφεύγουν όλοι οι νεώτεροι ιστοριογράφοι)
     Υπάρχουν στο νομό Φθιώτιδας και αλλά χωριά με το όνομα Γαρδίκι:
Η Πελασγία , που λεγόταν Γαρδίκι Κρεμαστής Λαρίσης και η Οίτη που λεγόταν Γαρδικάκι. Με το όνομα Γαρδίκι βρίσκουμε χωριά στο νομό Τρικάλων, στην Ήπειρο και στην Πελοπόννησο.

ΤΟ ΓΑΡΔΙΚΙ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ ΔΗΜΟΥ
     Ο δήμος Ομιλαίων (΄Γ τάξεως) με πρωτεύουσα το Γαρδίκι λειτούργησε από το 1836 μέχρι το 1840. Καταργήθηκε με τη Β.Α. της 27-11/9-12-1840 και συγχωνεύτηκε με το δήμο Σπερχειάδος (Σπερχιαίων) μαζί με όλα τα χωριά του, εκτός από τα Πουγκάκια που υπήχθησαν στο δήμο Τυμφρηστού. Συστήθηκε και πάλι σε δήμο ΄Β τάξεως, με το Β.Δ. της 26-10-1878 (Φ.Ε.Κ. 65/20-11-1878) με ολικό πληθυσμό 3150 κατοίκους και λειτούργησε ως το 1912.
     Για διάκριση από την ομώνυμη κωμόπολη ( Γαρδίκι Κρεμαστής Λαρίσης ) που μετονομάσθηκε Πελασγία το 1927, πήρε με το συστατικό διάταγμα της 29-8-1912, που αναγνωρίστηκε σε κοινότητα, ως προσδιοριστικό και το όνομα του πρώην δήμου. Με το όνομα Γαρδίκι Ομιλαίων το βρίσκουμε στις επίσημες απογραφές πληθυσμού 1920,1928. Έκτοτε, και μολονότι στο λεξικό των δήμων και κοινοτήτων φέρεται με το όνομα Γαρδίκι, η ονομασία Γαρδίκι Ομιλαίων καθιερώθηκε και χρησιμοποιείται και στα έγγραφα της κοινότητας και των υπηρεσιών του νομού, στις κοινωνικές σχέσεις και συναλλαγές.
     Τα χωριά που υπάγονταν στο δήμο Ομιλαίων ήταν : 1. Το Γαρδίκι (πρωτεύουσα του δήμου) 2. Η Στάγια (Πλάτανος) 3. Το Κυριακοχώρι 4. Το Νικολίτσι 5. Το Μούστρουβο (Περιβόλι) 6. Η Σέλιανη (Μάρμαρα) 7. Η Κολοκυθιά και 8. Τα Αργύρια.

ΆΛΛΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΓΑΡΔΙΚΙ
     Το όνομα του δήμου Ομιλαίων δεν στηρίζεται σε κάποια ιστορική μαρτυρία γιατί η πόλη Όμιλαι των Οιτιαίων ήταν μάλλον Ανατολικά της Υπάτης.
     Η πρωτεύουσα του δήμου, το Γαρδίκι, επί Τουρκοκρατίας ονομαζόταν Χαϊν Γαρδίκι. Η λέξη Χαϊν κατά τους γνωρίζοντες, είναι αραβική και σημαίνει τον άπιστο.
     Λίγο δυτικά του Γαρδικίου υπάρχουν ερείπια περιβόλου, έκτασης 300 περίπου στρεμμάτων όπου βρίσκονται αρχαία νομίσματα Αιτωλών, Οιτιαίων και άλλων. Εκεί βρέθηκε και πλάκα με την επιγραφή << Χαϊνι Γαρδίκι >>

Ο ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΤΟΥ ΓΑΡΔΙΚΙΟΥ
     Ο πληθυσμός του Γαρδικίου κατά τις διάφορες απογραφές (1881-1981) ήταν:
Στην απογραφή του 1881 κάτοικοι 819
  >>        >>       >>  1889    >>        1418
  >>        >>       >>  1896    >>        1321
  >>        >>       >>  1907    >>        1372
  >>        >>       >>  1920    >>        1324
  >>        >>       >> 1928    >>        830
  >>        >>       >>  1940    >>        1018
  >>        >>       >>  1951    >>        1183
  >>        >>       >>  1961    >>        645
  >>        >>       >>  1971    >>        468
  >>        >>       >>  1981    >>        398

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΓΑΡΔΙΚΙΟΥ
     Το Γαρδίκι υπήρξε κατοικημένος τόπος δυο αιώνες π. Χ., οι Σλάβοι του έδωσαν το όνομά του, διατηρήθηκε επί Τουρκοκρατίας σε σκόρπιους οικισμούς και σαν χωριό, στη σημερινή του μορφή, συγκροτήθηκε πριν 200 χρόνια. Παίρνοντας αυτά σαν δεδομένο, φτάνουμε στο συμπέρασμα πως το χωριό μας έχει κι αυτό την ιστορία του, η οποία, δεν μπορεί να είναι άλλη και ξεχωριστή από την ιστορία της ορεινής Δυτικής Φθιώτιδας...
     Μία μαρτυρία για συμβάντα πριν 2000 χρόνια, είναι τα κατεσπαρμένα οστά των Γαλατών από μία μάχη με τους Αιτωλούς στη θέση << Κοκκάλια >> (279 π. Χ.),  στο ζυγό που ενώνει το Βελούχι με την Οξυά, μιάμιση ώρα περίπου, Νότια του χωριού Λάσπη. Λέγεται πως στο σημείο αυτό, το 279 π. Χ. έγινε μία φοβερή μάχη και χύθηκε τόσο αίμα που σε αυτό θα πνιγότανε χρονιάρικο δαμάλι.
ΤΟ ΓΑΡΔΙΚΙ ΤΟ ΄21
     Το Γαρδίκι με την τότε μορφή του, ορεινό και δασώδες, δεν κατεχόταν μόνιμα από Τούρκους. Στα γύρω βουνά και δάση, κατέφευγαν οι ανυπότακτοι, οι κυνηγημένοι και οι κλέφτες. Σπάνια, και κάτω από ανάγκη, ανέβαινε ο τούρκικος στρατός. Και τότε ασφαλώς, συνάπτονταν μάχες με τους κλέφτες και γίνονταν καταστροφές στον τόπο...Μία τέτοια μάχη έγινε στην Οξυά...
Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΟΞΥΑΣ
     Ο Καποδίστριας που ήλθε στην Ελλάδα στις 8 Ιανουαρίου 1828, βλέποντας την αβεβαιότητα που επικρατούσε σχετικά με τη χάραξη των συνόρων του νεοϊδρυμένου Ελληνικού κράτους, διέταξε την απελευθέρωση των Στερεοελλαδίτικων πόλεων που βρίσκονταν στα χέρια των Τούρκων ( Ναύπακτος, Μεσολόγγι, Λαμία, Υπάτη, Καρπενήσι, περιοχή Κραβάρων και Μακρυνόρους). Διέταξε λοιπόν τον Δημ. Υψηλάντη να εμποδίσει τον εφοδιασμό του Ιμπραήμ που γινόταν διά μέσου της Ναυπάκτου. Με αρχική δύναμη 1400 ανδρών στην οποία προστέθηκαν και ντόπιοι οπλαρχηγοί κατέλαβε το Βελούχοβο και τη Γρανίτσα και προχώρησε νύχτα και κατέλαβε την Αρτοτίνα. Οι Τούρκοι έντρομοι μπρος στην ορμή του Τζαβέλα, κατέφυγαν στη Ναύπακτο, στο Καρπενήσι, στην Υπάτη και στην Λομποτινή, που σήμερα λέγεται Άνω Χώρα. Στην Υπάτη οι Τούρκοι συγκέντρωσαν στρατό και με αρχηγό τον Ασλάν Μπέη, ξεκίνησαν κι ανηφόρισαν προς το Γαρδίκι, στο οποίο έφτασαν κατάκοποι και στρατοπέδευσαν. Γέμισε ο τόπος Τούρκους και Αλβανούς. Οι Γαρδικιώτες τρομαγμένοι έφυγαν προς την Οξυά...Στο μεταξύ ο Τζαβέλας που έμαθε πως οι Τούρκοι είχαν δύναμη 3000 ανδρών, έπιασε θέσεις στην << Αλογόβρυση >> (τοποθεσία πιο πάνω από το Γαρδίκι) και με την υπόλοιπη δύναμη στην Οξυά με αρχηγό τον καπετάν Πιστιόλη. Οι Τούρκοι , από το Γαρδίκι, ξεκίνησαν για την Οξυά κι έφτασαν στο σημείο που ο δρόμος σήμερα χωρίζεται προς το ορειβατικό καταφύγιο και προς την Αρτοτίνα. Εκεί κατέλαβαν θέσεις δεξιά και αριστερά και στρατοπέδευσαν, στις 23 Σεπτεμβρίου 1828. Οι Έλληνες, που κατάλαβαν πως αν έφτιαχναν εκεί προμαχώνες οι Τούρκοι, δύσκολα θα τους έδιωχναν, αποφάσισαν να επιτεθούν. Ο Τζαβέλας που ήρθε από την Αλογόβρυση κι είχε το γενικό πρόσταγμα, διέταξε τον ΄Β Πεντακοσίαρχο Γ. Πανομάρα να επιτεθεί. Οι Τούρκοι υποχώρησαν μπρος στην ορμή των Ελλήνων και οχυρώθηκαν στην τελευταία ράχη που ήταν απότομη και δύσβατη και αντιστέκονταν με πείσμα. Ύστερα από επιθέσεις και αντεπιθέσεις, οι Τούρκοι γύρισαν πίσω στο Γαρδίκι και στου Βλαχιώτη το μνήμα (τοποθεσία κοντά σις 7 Οξυές). Ο πόλεμος κράτησε 4 ώρες και οι απώλειες ήταν: εκατό Τούρκοι νεκροί και από τους Έλληνες τρεις τραυματίες και ένας νεκρός. Οι Τούρκοι αποσύρθηκαν και κατέλαβαν τα χωριά Κλεπά, Άμπλιανη και Αγίους Αποστόλους. Στις 10 Οκτωβρίου όμως, αποκρούσθηκαν από τους Έλληνες και δια του Γαρδικίου επέστρεψαν στην Υπάτη. Έτσι η περιοχή του Γαρδικίου ελευθερώθηκε οριστικά πλέον από τους Τούρκους τον Οκτώβρη του 1828. Η μάχη της Οξυάς ήταν αποφασιστικής σημασίας για την απελευθέρωση των Κραβάρων και της περιοχής της Υπάτης.